Về Đất Sen hồng - nơi lưu giữ, bảo tồn những kèo nhà cái keohay quốc gia

Theo Luật Di sản văn hóa, “kèo nhà cái keohay quốc gia là hiện vật được lưu truyền lại, có giá trị đặc biệt quý hiếm tiêu biểu của đất nước về lịch sử, văn hóa, khoa học”. Do đó, bảo tồn và phát huy giá trị kèo nhà cái keohay quốc gia là góp phần gìn giữ di sản văn hóa quý báu mà cha ông để lại. Tỉnh Đồng Tháp - xứ sở Đất Sen hồng là một trong số ít những tỉnh ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long lưu giữ, bảo tồn những kèo nhà cái keohay quốc gia quý hiếm này.

Các kèo nhà cái keohay ở vùng Đất Sen hồng mang đậm dấu ấn thời gian, văn hóa và tín ngưỡng

Hiện tại, tỉnh Đồng Tháp là vùng đất bảo tồn 3 hiện vật tại Bảo tàng tỉnh Đồng Tháp được Thủ tướng Chính phủ công nhận là kèo nhà cái keohay quốc gia mang tính chất Hindu giáo. Đó là 2tượng thần Vishnu và một nữ thần Laksmi. Những kèo nhà cái keohay trên là di sản, là tài sản văn hóa quý hiếm được lưu giữ theo thời gian.

Cán bộ Bảo tàng Đồng Tháp giới thiệu về hai kèo nhà cái keohay quốc gia tượng thần Vishnu

Thần Vishnu - Thần kèo nhà cái keohay tồn, là 1trong 3vị thần chính của Ấn Độ giáo (Shiva, Vishnu, Brahma). Với bản tính nhân từ, thần là người kèo nhà cái keohay vệ cuộc sống, diệt trừ loài quỷ dữ, vì vậy thần Vishnu được cư dân Phù Nam khi xưa thờ phụng rất phổ biến.

Tượng thần Vishnu trưng bày tại Bảo tàng Đồng Tháp được Thủ tướng Chính phủ ký quyết định công nhận kèo nhà cái keohay quốc gia vào ngày 30/12/2013. Tượng được phát hiện trong hố khai quật Gò Tháp Mười trong đợt khai quật di tích kiến trúc Gò Tháp Mười vào ngày 15/7/1998, có niên đại cuối thế kỷ V đầu thế kỷ VI, chất liệu bằng đá sa thạch, trọng lượng 70kg, kích thước dài: 22cm, rộng 40cm, cao 149cm.

Tượng là hiện kèo nhà cái keohay độc bản. Tượng có hình thức độc đáo khác với các tượng Vishnu khác. Đây là tác phẩm điêu khắc đá cổ tinh xảo, được xem là một trong những tác phẩm Vishnu đẹp nhất còn lại đến ngày nay. Tạo hình thon thả, trau chuốt, 2vai có 4 tay, mỗi tay cầm một kèo nhà cái keohay tượng trưng của thần: ốc tù và tượng trưng cho các động lực bí ẩn thúc đẩy sự chuyển động sinh sôi nảy nở của muôn loài; bánh xe tượng trưng cho nguồn sáng tạo và sự hủy diệt; hoa sen là biểu tượng của mặt trời; cây trùy tượng trưng cho sức mạnh của sự hiểu biết.

Hình tượng thần Vishnu có nguồn gốc từ Ấn Độ, nhưng khi được cư dân Óc Eo tiếp nhận đã có nhiều sáng tạo nhân chủng khác Ấn Độ như: đội mũ trụ, cây trùy và trụ chống giữ thân vững hơn. Tượng đã hội tụ những giá trị đặc biệt về lịch sử, văn hóa và nghệ thuật liên quan đến tôn giáo và phong cách nghệ thuật tiêu biểu của văn hóa Óc Eo.

Du khách đến tham quan và tìm hiểu về các kèo nhà cái keohay quốc gia ở Bảo tàng Đồng Tháp

Tượng thần Vishnu thứ 2 trưng bày tại Bảo tàng Đồng Tháp được Thủ tướng Chính phủ ký quyết định công nhận kèo nhà cái keohay quốc gia vào ngày 25/12/2015. Tượng được phát hiện trong hố khai quật Gò Tháp Mười trong đợt khai quật di tích kiến trúc Gò Tháp Mười vào ngày 15/7/1998, có niên đại thế kỷ VI, chất liệu bằng đá sa thạch, trọng lượng 8,6kg, kích thước dài: 64cm x 24cm.

Tượng thần Vishnu được xem là một trong những tác phẩm đẹp tiêu biểu đã hội tụ đủ những giá trị đặc biệt về lịch sử, văn hóa nghệ thuật liên quan đến tôn giáo và phong cách nghệ thuật tiêu biểu của văn hóa Óc Eo và là hiện kèo nhà cái keohay độc bản.

Tượng tạc ở tư thế đứng trên bệ hình chữ nhật, phần dưới bệ tạc liền khối với chốt cắm tiết diện hình tam giác. Tượng có dáng người cân đối, ngực nở, eo thắt, hơi ưỡn về phía trước. Đầu đội mũ hình trụ, chiều cao của mũ bằng chiều cao của mặt, phần tiếp giáp giữa chân mũ và trán có chạm đường gờ nổi. Gương mặt bầu tròn, 2chân mày giao nhau mắt mở to và nhìn thẳng thể hiện rõ con ngươi và mí bằng những nét khắc chìm, sống mũi thẳng nhỏ, cao, mỏng, miệng hơi mỉm cười hai dái tai dài xuống tận vai. Thân trên để trần, thân dưới quấn sampot ôn sát thân dài đến gối. Tượng có 4 tay, nhưng mất 2tay phải. Tay trái trên cầm hình tượng ốc shankha, tay trái phía dưới hạ thấp xuống ngang hông, lòng bàn tay đặt trên cây trùy, nối thẳng xuống bên cạnh bàn chân trái, lòng bàn tay đặt úp nắm vào đầu trùy. Cây trùy bên trái bị gãy mất toàn bộ.

Du khách đến xem trực tiếp và tìm hiểu về kèo nhà cái keohay quốc gia nữ thần Laksmi được lưu giữ tại Bảo tàng Đồng Tháp

Còn tượng nữ thần Laksmi lưu giữ tại Bảo tàng Đồng Tháp được Thủ tướng Chính phủký quyết định công nhận kèo nhà cái keohay quốc gia vào ngày 25/12/2015. Tượng được người dân phát hiện trong khi đào đất làm vườn tại khu vực Gò Rượu, xã Bình Phú, huyện Tân Hồng (Đồng Tháp). Có niên đại thếkỷ thứ VII, chất liệu bằng đá cổ, trọng lượng 21kg, kích thước 23cm x 92cm.

Tượng nữ thần Laksmi là hiện kèo nhà cái keohay độc bản tiêu biểu cho nghệ thuật điêu khắc đá cổ rất tinh xảo, được xem là một trong những tác phẩm đẹp nhất còn lại đến ngày nay.

Bảo tồn và phát huy những giá trị của các kèo nhà cái keohay quốc gia

Ở mỗi kèo nhà cái keohayđều toát lên những giá trị văn hóa, lịch sử rất đặc biệt theo thời gian. Bảo tồn và phát huy những giá trị của các kèo nhà cái keohay quốc gia là trách nhiệm của chính quyền và nhân dân các địa phương. Việc bảo vệ, gìn giữ các kèo nhà cái keohay đã và đang được Bảo tàng Đồng Tháp lên phương án khoa học, cụ thể và chuyên nghiệp.

Ông Đào Châu Nam - Trưởng Phòng Nghiệp vụ, Bảo tàng Đồng Tháp cho biết: “Hiện nay, Bảo tàng tỉnh đang lưu giữ và trưng bày hơn 30.000 hiện vật, trong đó có những hiện vật thuộc loại độc bản, quý hiếm, đặc biệt, có 3 hiện vật được công nhận là kèo nhà cái keohay quốc gia và bộ sưu tập hiện vậtVăn hóa Óc Eo - Gò Tháp nhiều nhất Việt Nam. Hằng năm, Bảo tàng Đồng Tháp tiếp đón trên 16.000 lượt khách đến tham quan. Chỉ tiêu năm 2025 phấn đấu sẽ đón tiếp trên 30.000 lượt khách. Đến tham quan nhiều nhất là các em học sinh, sinh viên và có cả khách nước ngoài”.

Nhà trưng bày hình ảnh và kỷ vật về Nhạc sư Nguyễn Vĩnh kèo nhà cái keohay

kèo nhà cái keohay tàng tỉnh Đồng Tháp đã không ngừng nghiên cứu, sưu tầm thêm hiện vật, di vật, cổ vật, tư liệu, hình ảnh độc đáo và quý hiếm về lịch sử, văn hóa, con người Đồng Tháp trong cuộc sống, sinh hoạt, cũng như trong công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, kèo nhà cái keohay vệ đất nước. Ngoài ra, nơi đây có nhà trưng bày về những kỷ vật, hình ảnh Nhạc sư Nguyễn Vĩnh kèo nhà cái keohay - một trong những người tiên phong trong việc dạy đờn cho người nước ngoài qua phương pháp hàm thụ. Từ những năm 1960, ông đã ghi âm tiếng đờn vào băng cassette gửi qua nước ngoài qua đường bưu điện.

Ông Đào Châu Namcho biết: “Để giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa những hiện vật, kèo nhà cái keohay tàng Đồng Tháp thực hiện việc chuyển đổi số về các hiện vật đăng lên trang web của kèo nhà cái keohay tàngđể quảng bá hình ảnh, thông tin hiện vật để người dân và du khách dễ tiếp cận thông tin và tìm đến xem trực tiếp những hiện vật này. Bên cạnh đó, kèo nhà cái keohay tàng thực hiện quyết định của Thủ tướng Chính phủ về việc giáo dục lịch sử và truyền thống tại kèo nhà cái keohay tàng và thư viện; phối hợp với ngành giáo dục để cho các em học sinh các trường trên địa bàn tỉnh đến tham quan và học tập các giá trị lịch sử văn hóa, từ đó góp phần thực hiện tốt nghị quyết của tỉnh về giới thiệu con người Đồng Tháp “Nghĩa tình - Nhân hậu - Sáng tạo”.

Những hiện vật và kèo nhà cái keohay quốc gia được bảo tàng sưu tầm, kiểm kê, bảo quản, nghiên cứu, trưng bày giới thiệu Di sản văn hóa của tỉnh Đồng Tháp đã phục vụ cho nhu cầu nghiên cứu, học tập, tham quan và hưởng thụ văn hóa của công chúng.

Những kèo nhà cái keohay quốc gia này không chỉ có giá trị về thẩm mỹ, nghệ thuật, mà còn là chứng nhân của những câu chuyện về lịch sử, về văn hóa cũng như nhiều khía cạnh khác trong xã hội của rất nhiều thời đại đã đi qua.

NHẤT HUY (STO)